NESSC onderwijsmodule
Goed nieuws! De onderwijsmodules die horen bij het outreachproject van NESSC, Tipping Point Ahead, zijn af. Een voorproefje is te vinden op de website: www.tippingpointahead.nl/modules. Hoofdstuk 1 van beide modules zijn in te kijken, en het overige lesmateriaal plus docentenhandleiding is op te vragen via redactie@tippingpointahead.nl.
Er zijn tot nu toe twee modules beschikbaar, die gemaakt zijn door NESSC-onderzoekers in samenwerking met docenten en onderwijskundigen. De modules horen bij GeoFutureSchool, maar zijn door iedereen te gebruiken. Het KNAG heeft de modules gecertificeerd.
Tipping Points on Ice
De eerste onderwijsmodule gaat over kantelpunten en ijs. Een samenvatting van wat leerlingen te wachten staat met deze module:
Ons klimaat verandert. Vrijwel alle wetenschappers zijn het daarover eens. Over de omvang van de klimaatverandering lopen de verwachtingen uiteen. Er wordt veel onderzoek verricht naar klimaatverandering. Vooral naar de mogelijke gevolgen ervan. Eén van de gevolgen van klimaatverandering met een grote mondiale impact is het smelten van landijs.
De grootste hoeveelheden landijs bevinden zich in de ijskappen van Antarctica en Groenland. In deze module staat het mogelijk smelten van deze ijskappen centraal. Tipping points spelen hierin een cruciale rol. Als het smelten van een ijskap een zekere grenswaarde – het tipping point – overschrijdt, wordt het vrijwel helemaal afsmelten een onomkeerbaar proces. En dat kan grote gevolgen hebben.
De zeespiegel kan met vele meters stijgen. Deze stijging zal niet overal op aarde even groot zijn. Er zijn zelfs plekken waar de zeespiegel zou kunnen dalen. Toch is het op voorhand duidelijk dat veel dichtbevolkte deltagebieden in zo’n geval kunnen overstromen. Honderden miljoenen mensen lopen dan gevaar.
Je focust in deze module op de grootste landijsmassa’s: de ijskappen van Antarctica en Groenland. De centrale vraag in de module luidt: waar ligt het tipping point voor de Groenlandse en Antarctische ijskappen?
Voordat je die vraag kunt beantwoorden moet je eerst meer weten over ijskappen. Hoe ontstaan ze? Hoe smelten ze? Hoe meten we de omvang van een ijskap of de snelheid waarmee deze smelt? Allemaal vragen waarop je in het eerste deel van deze module een antwoord kunt vinden. Verderop in de module ga je zelf onderzoek doen. Je eindopdracht is het schrijven van een scenario voor een documentaire over het tipping point van één van de ijskappen.]
Tipping Points in Past Climate
De tweede onderwijsmodule gaat over het klimaat en kantelpunten in het verleden. Een samenvatting van wat leerlingen te wachten staat met deze module:
De film The day after tomorrow van Ronald Emmerich (2004) schetst een interessant scenario over wat er kan gebeuren als klimaatverandering een zekere grenswaarde overschrijdt. In de film ontstaan allerlei natuurrampen die uiteindelijk uitmonden in het begin van een nieuwe ijstijd. Noord-Amerika wordt zwaar getroffen.
Hoewel The day after tomorrow in veel opzichten vooral een typische Hollywood blockbuster is en er inhoudelijk het nodige valt af te dingen op het verhaal, snijdt de film toch een interessante vraag aan: hoe sterk kan het klimaat veranderd worden, voordat we een kantelpunt of tipping point bereiken waarop het klimaat doorslaat in een bepaalde richting? Dat is de centrale vraag waarop je in deze module een antwoord gaat proberen te vinden.
Hoewel er nog enkelen zijn die het ontkennen, is de overgrote meerderheid van de klimaatwetenschappers het er inmiddels over eens dat de huidige klimaatverandering in ieder geval voor een deel het gevolg is van menselijk handelen.
Om de vraag te kunnen beantwoorden wanneer de klimaatverandering leidt tot een onomkeerbaar proces, kunnen we kijken naar het verleden. Er zijn momenten in de geologische geschiedenis van de aarde geweest waarop abrupte klimaatveranderingen plaatsvonden. Als we in staat zijn om te achterhalen wat er destijds is gebeurd, biedt het verleden wellicht niet alleen de sleutel tot het heden, maar ook tot de toekomst.
Voordat je de centrale vraag van deze module kunt beantwoorden moet je eerst wat meer weten over het klimaat van het verleden (het paleoklimaat). Dit ga je doen door eerst de geologische tijdschaal en de koolstofkringloop te bestuderen.