NESSC onderzoek: ontdekking van een droogte kantelpunt
Nieuw NESSC onderzoek geeft verklaring voor de toenemende droogte in de Hoorn van Afrika.
—
Al tientallen jaren lang laten klimaatmodellen zien dat de opwarming van de aarde leidt tot een intensere hydrologische cyclus, waarbij natte regio’s steeds natter worden en droge regio’s steeds droger. Toch zijn er bepaalde tropische regio’s, zoals de Hoorn van Afrika, die afgelopen jaren juist in toenemende mate droger zijn geworden, met noodlottige consequenties tot gevolg. Nieuw NESSC onderzoek, gepubliceerd in het gerenommeerde wetenschappelijke tijdschrift Nature, toont een omslagpunt in het klimaat dat het verschil tussen deze modelvoorspellingen en de toenemende droogte in de Hoorn van Afrika helpt verklaren.
Het onderzoeksteam, inclusief NESSC onderzoeker Allix Baxter (Universiteit Utrecht) en Dirk Verschuren (Universiteit Gent), vond een verklaring tijdens het bestuderen van sedimenten afkomstig uit het Challameer, een kratermeer gelegen op de grens van Kenia en Tanzania. Ze ontdekten een omslagpunt in het verleden waarna warmere temperaturen niet langer meer leidden tot meer regenval.
Verschillende NESSC wetenschappers, waaronder ook NESSC onderzoeker Francien Peterse (Universiteit Utrecht), werkten in 2016 mee aan het multinationale boorprogramma ICPD om sedimenten uit het kratermeer te bemachtigen. Na vijf jaar aan voorbereidingen werd in drie maanden tijd een boorschip op het meer geïnstalleerd. Meer dan 200 meter aan kernen werd er vervolgens uit de bodem van het Challameer naar boven gehaald – een zeldzaam geologisch archief van het tropische klimaat van deze regio.
Sedimentkernen
“We bestudeerden de sedimentboorkernen uit het meer die teruggaan tot 75.000 jaar geleden,” vertelt Allix Baxter. “Op basis van deze sedimenten konden we achterhalen hoe de diepte van het meer en de regionale temperatuur in de loop van de tijd veranderden.”
De diepte van het meer weerspiegelt namelijk veranderingen in de vochtbalans: de hoeveelheid regenval minus de hoeveelheid verdamping. Hogere temperaturen in de tropen leidden meestal tot natter weer door sterkere moessonregens. Tegelijkertijd zorgen hogere temperaturen ook voor meer verdamping, omdat water in warmere lucht gemakkelijker verdampt.
Omslagpunt
“We ontdekten dat tijdens de laatste ijstijd, tussen 75.000 en 11.700 jaar geleden, hogere temperaturen in de Hoorn van Afrika inderdaad voor een natter klimaat zorgden,” legt Dirk Verschuren uit. “Maar rond 11.700 jaar geleden, toen de temperatuur in de regio met een paar graden steeg, zagen we een omslagpunt waarbij hogere temperaturen juist tot meer droogte leidden, en lagere temperaturen tot een natter klimaat.”
Deze verandering in de relatie tussen temperatuur en vochtbalans in de Hoorn van Afrika heeft de regio sindsdien gemaakt tot een droog tropisch klimaatregime. De onderzoekers verwachten dat die droogte zal aanhouden wanneer temperaturen in de toekomst verder stijgen. “Deze bevinding komt overeen met de in aantal en in ernst toenemende droogteperiodes die we nu in de Hoorn van Afrika zien,” verduidelijkt Baxter.
De meeste bewoners van deze regio zijn afhankelijk van regen voor landbouw. Het nieuwe onderzoek suggereert dat de Hoorn van Afrika in de toekomst waarschijnlijk nog droger zal worden, in plaats van natter zoals de meeste klimaatmodellen voorspellen. Baxter: “Hoewel het nog steeds ter discussie staat wat de oorzaak is van deze recente droogtes, geeft ons onderzoek een aanwijzing voor een onderliggend mechanisme. Onze gegevens brachten bepaalde processen aan het licht waarvan we hopen dat ze beter worden opgenomen in de klimaatmodellen om toekomstige klimaatveranderingen op lange termijn in deze en andere tropische gebieden nauwkeuriger te voorspellen.”
Artikel:
Reversed Holocene temperature–moisture relationship in the Horn of Africa
Nature, 2023.
J. Baxter, D. Verschuren, F. Peterse, D. G. Miralles, C. M. Martin-Jones, A. Maitituerdi, T. Van der Meeren, M. Van Daele, C. S. Lane, G. H. Haug, D. O. Olago and J. S. Sinninghe Damsté
