Hoeveelheid stikstof in Rijn neemt af en blijft in toekomst dalen
Beleid om stikstof te reduceren begint resultaten te boeken, toont een nieuwe NESSC studie.
De hoeveelheid stikstof in het water van de Rijn is afgelopen jaren stapsgewijs gedaald en zal tot 2050 verder blijven dalen, zo verwachten onderzoekers van Deltares en de Universiteit Utrecht. De afname wordt vooral veroorzaakt doordat er steeds minder stikstof in Nederlands grondwater zit in vergelijking met vroeger. Dit in tegenstelling tot grote rivieren in China, waar de hoeveelheid stikstof in grondwater in de toekomst juist nog verder zal toenemen.
Het gebruik van synthetisch kunstmest in de Nederlandse land- en tuinbouw nam vanaf het begin van de vorige eeuw een enorme vlucht. Dit veroorzaakte een scherpe stijging van de hoeveelheid stikstof in sloten en rivieren – maar ook in het grondwater. Een verhoogde hoeveelheid van stikstof in water kan leiden tot allerlei negatieve effecten op de waterkwaliteit, zoals de snelle groei van algen, een tekort aan zuurstof in de waterkolom of biodiversiteitsverlies.
Stikstoferfenis
Omdat grondwater door de bodem veel trager migreert kan het soms tientallen jaren duren voordat dit stikstof weer aan het oppervlak komt. Onderzoekers noemen dit de stikstoferfenis: het veelvuldige gebruik van kunstmest in het verleden kan nog altijd de kwaliteit beïnvloeden van het rivierwater van vandaag – en dat van de toekomst.
In een nieuwe studie hebben klimaatonderzoekers Xiaochen Liu (Deltares), Junjie Wang en Arthur Beusen (Universiteit Utrecht), in samenwerking met het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), voor de eerste keer de gevolgen van de stikstoferfenis voor vier grote rivieren in kaart gebracht. In een uitgebreide reconstructie onderzochten ze de Rijn, Mississippi, Yangtze en Parelrivier van 1900 tot 2015. Ook berekenden ze hoe de hoeveelheid stikstof in grondwater tot 2050 naar verwachting zal veranderen.
Natuurbeleid boekt resultaat
Hun resultaten laten vanaf 1950 een scherpe stijging zien van stikstof in het grondwater dat in de Rijn en Mississippi belandde. De twee grote Chinese rivieren zagen pas vanaf 1970 zo’n toename, omdat in China de agricultuur later intensiveerde. Stikstof afkomstig uit grondwater vormt nu de grootste bron van stikstof voor alle vier onderzochte riviersystemen.
Het onderzoek toont ook aan hoe beleid gericht op het verminderen van kunstmest resultaten boekt. Zo neemt de hoeveelheid stikstof in de Rijn inmiddels gestaag af, en in de Mississippi in de Verenigde Staten is de trend gestabiliseerd. “Milieubeleid kan werken, al zal de impact van de stikstoferfenis een grote rol spelen of het succesvol zal zijn,” vertelt onderzoeker Junjie Wang van de Universiteit Utrecht.
De onderzoekers verwachten nog meer goed nieuws: de hoeveelheid stikstof in het water van de Rijn zal ook in de toekomst blijven dalen (zie illustratie) denkt Xiaochen Liu (Deltares). “In het Rijnbekken neemt het stikstof in het grondwater nu af. Ons onderzoek laat zien dat het milieubeleid voor de Rijn ook toegepast kan worden voor de andere rivierbekkens om de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen (SDG’s) te behalen.”
De bevindingen voor de Yangtze- en Parelrivier stemmen minder positief: de stikstof erfenis in het grondwater zal naar verwachting tot minimaal 2050 enkel toenemen. De onderzoekers benadrukken daarom dat er strategieën in deze regio’s nodig zijn om de stikstof erfenis aan te pakken voordat een duurzaam watermanagement bereikt kan worden.
Article:
Impact of groundwater nitrogen legacy on water quality
Liu, A.H.W Beusen, H. J.M. van Grinsven, J. Wang, W.J van Hoek, X. Ran, , J. M. Mogollón, A.F. Bouwman
Nature Sustainability, 2024
https://doi.org/10.1038/s41893-024-01369-9
