Bergen in tropische regio’s kunnen door klimaatverandering sneller warmer worden dan wetenschappers eerst vermoedden. Dat blijkt uit een nieuwe reconstructie van de temperatuurgeschiedenis van Mount Kenya, de op een na hoogste berg in Afrika. Voor dit internationale onderzoek gebruikten wetenschappers zogenaamde paleothermometers, welke grotendeels ontwikkeld zijn op het NIOZ, mede door NESSC-onderzoeker prof. dr. Jaap Sinninghe Damsté. Het artikel verscheen op 27 januari in het open access-tijdschrift Science Advances.

De klimaatreconstructie kon worden gemaakt na het bestuderen van bodemsedimenten afkomstig uit een hoog gelegen bergmeertje op Mount Kenya, Lake Rutundu. De crux van het onderzoek ligt in het toepassen van zogenaamde paleothermometers om temperaturen uit het verleden te achterhalen, vertelt Damsté. “Beide technieken zijn door ons in het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ) ontdekt en samen met hulp van andere wetenschappers verder ontwikkeld.”

Sleutel tot het verleden
Deze paleothermometers zijn gebaseerd op fossiele resten van membranen van verschillende soorten oerbacteriën. De membraanresten, die in de bodemsedimenten bewaard zijn gebleven, vormen de sleutel om temperaturen uit het verleden te bepalen. Damsté: “Terwijl het nog niet eens goed duidelijk is welke bacteriën dit waren. Wel is duidelijk dat de verhouding tussen de membranen afhankelijk is van de temperatuur van het oppervlaktewater in de tijd dat de bacteriën leefden.”

Sedimenten uit bergmeertjes vormen voor dit onderzoek een uitstekend geologisch archief, legt Damsté uit. “De sedimenten worden laagje voor laagje afgezet en op de bodem van veel meertjes is er weinig zuurstof en weinig leven. Het sediment wordt dus niet omgewoeld en het organisch materiaal vergaat niet en blijft goed bewaard.”

Opwarmende bergen
Uit de temperatuurreconstructie blijkt dat Mount Kenya na de laatste ijstijd veel sneller is opgewarmd in vergelijking met lager liggende gebieden. Op een hoogte van zo’n 3.000 meter steeg de temperatuur zo’n 5,5 graden Celsius, terwijl in dezelfde periode de temperatuur op zeeniveau met slechts twee graden toenam.

Damsté: “Dat vertelt ons iets over de mate hoe snel tropische gebergten op kunnen warmen wanneer de temperatuur toeneemt. Dit effect lijkt dus veel groter te zijn dan wat tot nu toe in bijvoorbeeld klimaatmodellen werd aangenomen.”

De implicatie van het onderzoek is dan ook, zo waarschuwen de wetenschappers in hun artikel, dat de huidige klimaatverandering kan leiden tot een veel hogere temperatuurstijging op bergen in de tropen dan wat klimaatmodellen nu voorspellen.

Artikel:
‘The tropical lapse rate steepened during the Last Glacial Maximum’
Science Advances 2017.  DOI: 10.1126/sciadv.1600815
E. Loomis, J. M. Russell, D. Verschuren, C. Morrill, G. De Cort, J. S. Sinninghe Damsté, D. Olago, H. Eggermont, A. Street-Perrott, M. A. Kelly